U Narodnoj biblioteci Užice u sredu, 19. februara, održana je promocija knjige „Bunt i snovi Andrije Lojanice“. O knjizi su govorili prof. dr LJiljana Kostić, recenzent, priređivači: Zoran Jeremić i Zoran Žeravčić i direktorka Narodne biblioteke Dušica Murić. Knjiga je objavljena prošle godine, a izdavači su Udruženje „Kolektiv Užice“ i Biblioteka „LJubiša R. Đenić“ povodom 100 godina od objavljivanja prvog broja „Ere“, jedinstvenog užičkog „lista za ozbiljnu šalu i kiselu zbilju“ i 60 godinaod smrti njegovog osnivača i urednika Andrije Lojanice (Užice 1875-Beograd 1959). Po rečima priređivača Zorana Žeravčića, ukupno je izašlo oko 260 brojeva „Ere“, a prilikom istraživanja došlo se do 66 brojeva, najviše, zahvaljujući zaostavštini Milojka P. Đokovića. „Era“ je štampan na četiri strane, a osim u Užicu i Beogradu imao je svoje pretplatnike i u mnogim drugim gradovima u Srbiji, a i Kraljevski dvor je bio pretplaćen na „Eru“. Po rečima Dušice Murić, direktorke užičke Biblioteke, deo ovih brojeva je digitelizovan i uskoro će moći da se čita na sajtu Narodne biblioteke. Preteča „Ere“ bio je časopis za humor i satiru istog naziva koji je izlazio u Beogradu, samo nekoliko brojeva, urednik je bio Jovan Popović. Bilo je pokušaja i da „Era“ bude obnovljen uz angažovanje Miladina Kostića i 1964. godine je izašao samo jedan broj što govori koliko je bilo teško održati časopis takve sadržine.
Andrija Lojanica bio je učitelj, književnik, prevodilac i boem. Kako navode priređivači, do sada se o Lojanici pisalo „sporadično i svečarski, pa je i kulturno-istorijsko nasleđe koje njegov književni rad predstavlja uglavnom ostalo u domenu utuljene baštine. Priređivanjem ove knjige pokušavamo da u znaku dva pomenuta jubileja ispravimo tu nepravdu.“ Andriji Lojanici prvi i jedini put u Užicu je priređeno književno veče za života, 1956. godine na Radničkom univerzitetu kada je njegove stihove čitao tadašnji gimnazijalac, sada akademik LJubomir Simović i prema pisanju „Vesti“ za ovaj događaj je bilo veliko interesovanje tako da mnogi nisu mogli da uđu u salu. Osim toga, bila su dva pokušaja da se pripremi i monografija o Andriji Lojanici 1985. i 1992. , ali nijedan nije uspeo.
Kako piše Zoran Jeremić, priređivač, Andrija Lojanica je rođen u Užicu 1875. godine, a školovao se u Užicu, Aleksincu i Beogradu. Do Prvog svetskog rata službovao je kao učitelj u okolini Gornjeg Milanovca i Užica, a onda do penzionisanja u rodnom gradu. Učestvovao je u Balkanskim ratovima, a tokom Prvog svetskog rata, 1916. godine, Lojanica je zarobljen i odveden u logor Greding kod Salcburga gde je i pokrenuo i uređivao humoristično-satirični list „Era“, čijih je prvih 17 brojeva štampano na geštetneru.
-Međutim, list „Era“ koji je, rekli bismo, zauvek ostao upisan u društveni i književni život užičkog kraja, Andrija Lojanica je ponovo pokrenuo 1919. godine u Užicu. Pored njega, Miodrag Vergović i Milan Lisičić činili su nezaboravnu uredničku trojku koja je, uprkos čestim zabranama, održala ovaj jedinstven „list za ozbiljnu šalu i kiselu zbilju“ sve do 1925. godine. A o tome koliko je pero Andrije Lojanice bilo ubojito, dovoljno govori činjenica da ga je 2. decembra 1924. godine, ukazom ministra prosvete, kralj Aleksandar penzionisao kao „lice koje ispoljava načela protiv postojeće državne forme“. Andrija Lojanica se ubrzo preseljava u Beograd, gde su 1928. godine objavljeni poslednji brojevi „Ere“. Posle toga se, uglavnom, oglašavao kao pisac za decu, sve do 1959. godine kada je preminuo – piše Jeremić i ističe da knjiga „Bunt i snovi Andrije Lojanice“ sadrži sve do danas objavljene relevantne tekstove o životu i radu Andrije Lojanice i listu „Era“ kojem je posvetio najbolje stvaralačke godine. Reč je radovima književnih istoričara dr Milutina Pašića i mr Stanka Jovančićevića i publicista Milojka P. Đokovića i Živorada Avramovića. Posebno je važno istaći da se tokom istraživačkog rada otkrio do sada neobjavljeni biografski esej Miodraga Vergovića, a zahvaljujići akademiku Milanu Lojanici, nasledniku Lojaničine književne zaostavštine, štampane su i do sada neobjavljene Lojaničine satirične pesme, humoreske, aforizme, kao i njegovi književni prilozi za decu koje je objavljivao kako u međuratnom tako i poratnom periodu u „Kići“, zatim u Ćopićevom „Pioniru“, užičkim „Vestima“ i najčešće u „Politici“. Deo knjige čiine sećanja akademika Milana Lojanice i književnika LJubivoja Ršumovića koji je još kao student bio u prilici da upozna poznatog „satirika i lirika“ iz Užica, kao i jedini intervju koji je Lojanica za života dao prijatelju Milojku P. Đokoviću. Knjiga je ilustrovana do sada neobjavljenim fotografijama iz porodične arhive familije Lojanica, naslovnicama „Ere“ i knjiga za decu koje je objavio u Beogradu.
-Dvojica naših sugrađana, obojica Zorani, i jedan i drugi novinari i veliki poklonici kulture, preuzeli su na sebe misiju koju je trebalo davno da započnu istoričari književnosti – misiju očuvanja zavičajne književnosti i kulture – rekla je, između ostalog prof. dr LJiljana Kostić, recenzent i navela da su konkretne društveno-istorijske okolnosti bile povod za pokretanje časopisa „Era“, a osnovni cilj za ovog, kako je za sebe znao da kaže, „ukletog satira“, bio je:
-Da „ukaže na društvene ili moralne slabosti“, da žigoše i demaskira društvene mane, ljudske izopačenosti i nedostatke, da ih izvrgne ruglu i podsmehu, jer jedino smeh „može biti korektiv ljudskih mana“. Humor je jedna od važnih odlika satire, budući da je „sveukupna satira zasnovana na podsmešljivom smehu“, kojim se ismevaju negativnosti – navela je prof. dr LJiljana Kostić.
-Satirički opus Andrije Lojanice zauzima veoma važno mesto u književnoj istoriji Užica, posebno stoga što se sagledavanjem njegovog opusa stvara koherentna slika užičkog satiričkog i aforističkog kruga, na čijim se počecima upravo on nalazi, a iz koga su iznikli i Milovan Vitezović, Rade Jovanović i Slobodan Simić – istakla je prof. dr LJiljana Kostić posebno se osvrnuvši na pisanje za decu kojem se Lojanica posvetio posle gašenja „Ere“.
