Povodom 81. godišnjice smrti kraljevog slikara Mihaila Milovanovića služen je parastos i položeni venci na slikarevu spomen-bistu u parku ispred Gradskog kulturnog centra.
Odavanje počasti prvom akademskom slikaru iz užičkog kraja, rođenog u Gostinici, patrioti i rodoljubu, učesniku dva Balkanska i Prvog svetskog rata proteklo je u organizaciji Udruženja potomaka ratnika ,,Major Kosta Todorović” iz Užica i Crkvene opštine Užice, a venac je u ime lokalne samouprave položio gradski većnik Slobodan Šiljković. Jedinstvenom času istorije prisustvovali su učenici prvog razreda Tehničke škole ,,Radoje Ljubičić”.
Na početku obraćanja predsednica Udruženja Miljka Pilčević citirala je deo iz predgovora knjige ,,Akademski slikar Mihailo Milovanović 1879-1941” koji je napisao akademik Ljubomir Simović u kome se govori o tragičnom odlasku dva užička slikara.
– Užice je modernom srpskom slikarstvu dalo dva značajna imena: Mihaila Milovanovića i
Branka Popovića. Milovanović je rođen u Gostinici, 1879., a tri godine kasnije 1882. u Užicu je rođen Branko Popović kao što su se ublizu rodili, tako su ublizu i umrli.
Milovanović 1941. a Popović 1944. godine. Milovanović je streljan u noći 28. novembra, u jednom od onih masovnih streljanja koja su partizani obavljali u Krčagovu, negde iznad bolnice, a tri godine kasnije 1944. odmah posle oslobođenja Beograda, partizani su uhapsili i streljali i Branka Popovića – piše akademik Simović.
Pilčević je podsetila na životni i umetnički put Mihaila Milovanovića, predstavnika Minhenske škole i jednog od najistaknutijih ratnih slikara Vrhovne komande srpske vojske. Ona je podsetila da je ime Mihaila Milovanovića čiji opus čini preko 150 sačuvanih slika od kojih se najveći deo čuva u legatu Narodnog muzeja, posle Drugog svetskog rata namerno zaboravljeno, gurnuto u zaborav i omalovaženo od svojih zemljaka.
– I danas posle 80 godina, što je suludo i neoprostivo, ima pojedinaca veoma retkih koji za Mihaila tvrde da je bio ,,saradnik okupatora”, jer je navodno ,,često išao u nemačku
komandu” u Užicu. Nije Mihailo mogao ići da interveniše ta pojedine uhapšene ljude kod
užičkih obućara ili berbera, već kod nemačkog komandanta pukovnika Štokhauzena. A išao je samo tri puta. Prvi put da interveniše da se iz nemačkog zatvora puste uhapšeni članovi partije Ljubo Mijatović i Spasoje Božić čiji su očevi preklinjali slikara da im spase sinove, jer odlično govori nemački jezik. Drugi put posle nemačke odmazde na Bukovima kada je uhapšeno dvadeset seljaka iz Lužničke doline koje je uspeo da spasi streljanja i treći put kada je spasio streljanja komunistu Branislava Piščevića, sina prijatelja Jovana Piščevića, šefa Poreske uprave u Užicu – navela je Pilčević uz podatak da je ove nedužne seljake i ljude Milovanović spasao ne kao saradnik okupatora već zato što je poznavao oca nemačkog komandanta Štokhauzena sa kojim je studirao na likovnoj akademiji u Minhenu.
U toku 2007. godine Okružni sud u Užicu kojim je predsedavala Ljubinka Masal ispravio je istorijsku i decenijsku nepravdu i rehabilitovao slikara Mihaila Milovanovića koji je ubijen iz ideoloških razloga za vreme Užičke republike bez suđenja kao narodni neprijatelj. U okviru projekta Užice prestonica kulture 2024. godine, predviđena je i obnova slikareve kuće u Ribaševini koju je dobro načeo zub vremena i koja je gotovo ruševina.
Na Lučindan 31. oktobra 2001. godine Skupština opština Užice i Kulturno-prosvetna zajednica podigli su spomen bistu kraljevom slikaru, a u Gradskoj galeriji tada je otvorena
retrospektivna izložba posle decenija nepravde i zaborava kraljevog slikara.
Žanka Erić
