“Preoblikovanje Zapadne Srbije u 21. veku demografske promene i njihov efekat” naziv je panel diskusije koja je održana u organizaciji Regionalne privredne komore Zlatiborskog okruga i Poslovnog kluba zapadne Srbije u saradnji sa regionalnom kancelarijom nemačke fondacije Fridrih Ebert za Srbiju i Crnu Goru. U ime domaćina učesnike panela, prisutne privrednike i predstavnike lokalnih samouprava pozdravila je direktorka RPK Zlatiborkog okruga Ana Lapčević.
– Prepoznali smo demografsku situaciju i depopulaciju ovog dela Srbije, kao i neravnomeran regionalni razvoj kao pitanja od najveće društvene važnosti i od uticaja na privredu – rekla je Lapčević govoreći o razlozima inicijative da se u užičkoj komori razgovara o ovim temama i traže rešenja. Predsednik Poslovnog kluba zapadne Srbije Ljubodrag Spasojević navodi da problem depopulacije nije prisutan samo kod nas i otuda potreba da ga osvetlimo iz nekog drugog ugla.
– Prema podacima Svetske banke Srbija je na 13. mestu u svetu po padu broja stanovnika. Zlatiborski okrug je između dva popisa izgubio 30.000 stanovnika i ništa nije bolje ni u drugim krajevima Srbije – rekao je Spasojević nabrajajući nisku stopu nataliteta, porast prosečne starosti, emigracije i opadanje broja mladih koji ulaze na tržište rada dok se broj penzionera povećava brže nego što su njihova radna mesta popunjena i u našem Okrugu.
Odlazak mladih iz unutrašnjosti u velike centra ostavlja nesagledive posledice po ekonomiju, naveo je Spasojević i naglasilo da pitanja kako će demografski trendovi uticati na dostupnost radne snage na lokalnom i regionalnom nivou i kako institucije i privatni sektor mogu da nađu rešenja zahtevaju i novine u državnoj politici.
Direktorka Regionalne kancelarije Fridrih Ebert fondacije za Srbiju i Crnu Goru, Kirsten Šenefeld govoreći o demografskoj krizi, rekla je da je razlog održavanja i skupa u Užicu “dijalog, priča o migraciji kvalifikovane radne snage u EU i konceptima koje možemo da razvijemo i prebrodimo ovu krizu”.
– Sa srpskim partnerima želimo da pričamo o zajedničkim konceptima jer ovo pitanje ne pogađa samo ovaj region već celu zapadnu Evropu, Nemačku i zato tragamo za zajedničkim rešenjima i u širem kontekstu pristupanja Srbije EU – rekla je Šenefeld i podsetila da je jedan od ciljeva Fondacije podsticanje napredovanja Srbije ka Evropskoj uniji.
Modrator panel diskusije u RPK Užice bila je glavni i odgovorni urednik ekonomskih časopisa Ekonometar i Magazin biznis Radojka Nikolić koja je na osnovu relevantnih izvora iznela podatke da se iz Srbije godišnje trajno iseli 25-27.000 ljudi, da je Zlatiborski okrug između dva popisa 2011, godine kada je
imao 286.000 stanovnika i 2022. godine izgubio 31.890 stanovnika, jer je pre tri godine popisano 254.000 stanovnika.
Ona je navela da je povećana i prosečna starosna dob stanovništva u posmatranom periodu za nekih šest-sedam godina i da je u Zlatiborskom okrugu ona 44,9 godina kao i da je centar regije, grad Užice za 11 godina izgubio 10 odsto stanovnika.
Potpredsednik privredne komore Srbije i vlasnik “Sirogojno kompani” Rade Ljubojević smatra da će tema posledice migracija i depopulacije po privredu biti sve aktuelnija i da zato treba tragati za rešenjima. On se dotakao i teme migracije radne snage navodeći da to nisu rešenja i da je radnicima iz inostranstva u Srbiji potrebno godinu dana navikavanja na novu sredinu i obuku kako bi se postigla kakva-takva produktivnost.
– Rešenje je u tome kako zadržati i vratiti ljude na ovo područje uprkos prisutnoj “beogradizaciji” i kako motivisati nekoga da ostane u zemlji- rekao je on navodeći i primer Fonda za razvoj koji je nekada davao za kadrove od 30-90 odsto. Ljubojević je kao primer dodao i model grada Ežberna i subvencije nemačke države za gradnju zgrada i stanova.
Dr Mihail Arandarenko sa Ekonomskog fakulteta, kaže da podaci o migracijama nisu pouzdani, jer ljudi mogu imati i paralelna prebivališta i da su procene o ljudima koji napuštaju Srbiju preuveličane, te da taj broj neto odliva ne prelazi 10.000 ljudi godišnje.
– Vidno smanjivanje broja stanovnika je ključni problem, a ne migracije. Nisu migracije radne snage veći problem, već je to depopulacija – smatra ovaj stručnjak za tržište rada i demografske trendove uzimajući kao podatak o migracijama iz Srbije u inostranstvo neto 10.000 ljudi godišnje.
Objašnjava da migracija od 50.000 ljudi posmatrano u brutu znači i 15.000 sezonskih radnika na primorju u Hrvatsko,j ili rad u fabrikama Slovačkoj na dve-pet godina i povratak kući. Ističe da je obeležje modernih migracija cirkularnost, odnosno da više ljudi godišnje odlazi iz Srbije da radi, ali se kraće zadržava u inostranstvu.Po njemu pravo pitanje je koliko ćemo imati mladih sa 21 godinom koji su bili desetogodišnjaci 2022. godine i koji će ući na tršište rada za deset godina. Smanjivanje stanovništva je ključ našeg problema koji je tri ili četiri puta veći nego migracije stanovništva, naglašava Arandarenko.
Dr Branislav Antonić. asistent na Arhitektonskom fakultetu kaže da prema poslednjem popisu od 167 gradskih naselja u Srbiji skoro 90 odsto ima gubitak stanovništva.
– To nije samo pitanje demografije, već transformacije stare industrije u neke nove grane privrede, zatim koliko ste blizu granice ili niste, da li ste uhvatili nove trendove ili niste …Demografija samo ovaj fenomen čini vidljivim – kaže Antonić i navodi primer malog gradskog naselja Zlatibor koje je najbolje po poslednjim popisima u celoj Srbiji i primer Nove Varoši gde su sasvim drugačije demografske prilike. Smatra i da je stvar lokalne politike da stvori uslove da se demografija bar stabilizuje, ako ne i popravi. Kao meru u lokalu navodi povezivanje na nivou gradskog naselja i korišćenje prostora bez nepotrebnih novih radnih zone dok neke nisu obnovljene. Demografske tendencije kojima svedočimo imaju negativne posledice po ekonomiju, unutrašnje odnose i političku stabinost i otvaraju brojna pitanja rečeno je na skupu u Užicu.
